ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

William Davies – Η αγορά στέγης μετά την κρίση

William Davies

Μέσα από την ανάγνωσή του νέου είδους παραγωγής των μέσων που ασχολείται με τα σπίτια και την παραγωγή οικιακών χώρων, η οποία προέκυψε από την κερδοσκοπική φούσκα στα ακίνητα που επηρέασε τόσες χώρες, ο William Davies υποστηρίζει, ο πληθωρισμός στις τιμές της ακίνητης περιουσίας οδήγησε παράλογα σε μια συλλογική αναστολή της ορθόδοξης οικονομικής λογικής. Οι αυξανόμενες ανταλλακτικές αξίες στην ιδιοκτησία είχαν την περίεργη επίδραση να μετατρέψουν την αξία χρήσης των κατοικιών σε εθνική εμμονή. Με την τρέχουσα κατάρρευση στη φούσκα των ακινήτων, η αγορά ακινήτων παρουσιάζεται ξανά σαν μια αγορά. Να έχει κανείς δικό του σπίτι είναι σα να είναι θύμα μοχθηρών μαθηματικών πιθανοτήτων, πιθανότητες που είχαν μυστηριωδώς θολώσει το τοπίο κατά την περίοδο της επέκτασης.


Ένα από τα πιο έντονα πολιτισμικά συμπτώματα της κερδοσκοπικής φούσκας στη Βρετανία, το 1992-2008, ήταν η ανάδυση μιας παραγωγής νέου τύπου των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που είχε να κάνει με τα σπίτια και την παραγωγή οικιακού χώρου. Τροφοδοτημένη από τη φτηνή πίστωση και τις ανερχόμενες ιδιοκτησιακές αξίες, αυτή η εποχή της οικονομικής υπερβολής τοποθέτησε το σπίτι στο επίκεντρο της πολιτισμικής και οικονομικής ψυχής του έθνους. Όπως φάνηκε, το αποτέλεσμα ήταν ότι το κοινό και οι αναγνώστες ανέπτυξαν μια ακόρεστη δίψα για ένα πολιτισμικό περιεχόμενο που εκθείαζε το σπίτι και όλες τις υλικές και οργανικές δυνατότητές του.


Το BBC άνοιξε το χορό με το κοσμοϊστορικό τηλεοπτικό ριάλιτι σόου Changing Rooms, όπου ομάδες από διακοσμητές εσωτερικών χώρων ανταγωνίζονταν για τη μεταμόρφωση των σπιτιών των διαγωνιζομένων. Το σόου Ground Force έκανε το ίδιο για ιδιωτικούς κήπους. Άλλα τηλεοπτικά κανάλια ακολούθησαν με σόου για την ιδιοκτησία, όπως το Grand Design και το Location, Location, Location. Οι εφημερίδες εγκαινίασαν νέες αφιερώματα και ολόκληρα ένθετα, με στόχο να εκπαιδεύουν, να πληροφορούν και να ψυχαγωγούν τους αναγνώστες τους σε σχέση με το εσωτερικό και το εξωτερικό των σπιτιών. Αναρωτιέται κανείς εάν δυο άλλοι τομείς μαζικού πολιτισμικού ενδιαφέροντος, που γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη στα χρόνια του Τόνι Μπλερ, η μαγειρική και η αρχιτεκτονική, δεν αποτελούσαν, επίσης, κατά κάποιο τρόπο, συμπτώματα αυτού του φετίχ. Κανείς απ’ αυτούς δεν περιορίστηκε στην οικιακή σφαίρα, αλλά αναδρομικά μοιάζει να αναπτύχθηκαν εκεί. Τηλεοπτικοί σεφ όπως ο Jamie Oliver και η Nigella Lawson εμφανίζονταν συχνά στα σπίτια τους να μαγειρεύουν για τους φίλους τους, καθιστώντας εσκεμμένα ασαφές πού τέλειωναν οι μαγειρικές συνταγές και πού άρχιζαν οι οδηγίες για το lifestyle στο σπίτι.


Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς έφτασε το σπίτι να έχει αυτή την καίρια πολιτισμική θέση στη Βρετανία. Από οικονομικής άποψης, καταλάμβανε όλα τα σημεία ενός καθησυχαστικού φαύλου κύκλου. Η διογκωμένη αξία του παρείχε μια βάση για καταναλωτική πίστωση που μπορούσε να επεκταθεί στα αντικείμενα που θα το διακοσμούσαν, θα το βελτίωναν και θα αύξαναν ακόμη περισσότερο την αξία του. Καταστήματα βελτίωσης του σπιτιού όπως το B@Q και το IKEA γνώρισαν μεγάλη άνθιση, καθώς απευθύνονταν στην ψυχολογία τόσο του επενδυτή όσο και του καταναλωτή. Η διαμάχη του καπιταλιστικού πνεύματος, ανάμεσα στην προτεσταντική ελίτ που περιμένει για το κέρδος και την, μετά το 1968, ηθική της άμεσης ικανοποίησης, άρχισε να ξεπερνιέται μέσα από μια μορφή ευχαρίστησης που μπορεί να καταναλωθεί και να καθυστερεί ταυτόχρονα.


Κοιτώντας αναδρομικά αυτή την πολιτισμική έκρηξη, αυτό που είναι ταυτόχρονα ειρωνικό κι ενοχλητικό ήταν η απουσία οποιασδήποτε σαφούς οικονομικής συνείδησης. Αυτή η περίοδος υψηλού πληθωρισμού από την οποία επωφελήθηκε περίπου το 70% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου, είχε το παράλογο αποτέλεσμα να γαλουχήσει νέες τεχνολογικές και αισθητικές αναγνωρίσεις της αξίας του σπιτιού. Αυτό που για τον Αριστοτέλη ήταν θεμελιακή οικονομική μονάδα- ο οίκος-παρουσιαζόταν σε οτιδήποτε εκτός από οικονομικούς όρους. Στη διάρκεια του δεκαεξάχρονου βρετανικού πολιτισμικού τσίρκου του οικογενειακού βίου, το σπίτι μπορούσε να είναι ‘μηχανή ζωής’, καμβάς της καλλιτεχνική έκφρασης, σφαίρα όπου μπορούσε να εφευρεθεί ξανά η αρρενωπότητα και άγκυρα συναισθηματικής έκφρασης. Το γεγονός ότι η αξία του μπορούσε επίσης να ανέβει κατά 20% μέσα σε ένα χρόνο αποτελούσε τη συνθήκη διάδοσης αυτών των φημισμένων πολιτισμικών φαινομένων, αλλά σπάνια βρισκόταν ανάμεσά τους. Στα χρόνια της ανερχόμενης ανταλλακτικής αξίας του σπιτιού, η χρηστική αξία του ήταν που έγινε η εθνική εμμονή μας


Προς επιβεβαίωση όλων αυτών, δείτε πώς εξελίχθηκε η οικονομική κρίση. Η αγορά στέγης βρέθηκε, ασφαλώς, στο οικονομικό επίκεντρο της κρίσης, ακριβώς όπως βρίσκεται στο ψυχολογικό επίκεντρο του, ευφρόσυνα χρεωμένου, καταναλωτή. Είναι φυσικό που οι τράπεζες όλου του κόσμου υπέστησαν σοβαρή ζημιά από μια όρεξη για οικιακή ιδιοκτησία που είχε από καιρό ξεφύγει από κάθε οικονομική λογική. Τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια σε Αμερικανούς με χαμηλά εισοδήματα μπορεί να είναι μια απτή αιτία, αλλά εμείς, οι Βρετανοί, που υποκλινόμασταν μπροστά στις απαστράπτουσες εικόνες ενός ακόμη μπάνιου που βαφόταν σε άλλο χρώμα, βρισκόμασταν σαφώς σε παρόμοια διάθεση. Η απόκρημνη κλίμακα του πληθωρισμού οδήγησε, παράδοξα, σε μια συλλογική αναστολή της ορθόδοξης οικονομικής λογικής. Μια πιο επεκτατική, επιζήμια οικονομική συνείδηση που απαρνιόταν τις μικροαστικές συνήθειες της ανταλλαγής και της οικονομίας, την υποκατέστησε. Σε ό τι αφορά τα σπίτια, η φούσκα επιβεβαίωσε την αλήθεια του ισχυρισμού του Ζορζ Μπατάιγ ότι ‘δεν είναι η ανάγκη, αλλά το αντίθετό της, η ‘πολυτέλεια’, που φέρνει αντιμέτωπους τους ζωντανούς και την ανθρωπότητα με το βασικό τους πρόβλημα’.


Κάτι σχετικά με το σπίτι αψήφησε επιτυχώς την υπέρτατη ορθολογιστική μηχανή που ήταν το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Αξίζει να θυμηθούμε ότι ο καπιταλισμός έφτασε στα όρια της κατάρρευσης, όχι λόγω της πάλης των τάξεων ή κάποιας κρίσης υπερπαραγωγής, αλλά λόγω μιας αρχέγονης ροπής για περισσότερο καταφύγιο, περισσότερες ανέσεις, περισσότερη ιδιωτικότητα. Το διαφημιστικό σλόγκαν του ΙΚΕΑ ‘το σπίτι είναι το πιο σημαντικό μέρος στον κόσμο’ αποδείχτηκε σωστό, αλλά ελάχιστοι μπορούσαν να φανταστούν την καταστροφή που ο κόσμος θα μπορούσε να υποστεί από το ‘πιο σημαντικό μέρος’ του.


Οι συνέπειες της κρίσης αντέστρεψαν αυτές τις τάσεις. Η οικονομική λογική μπορεί να λέει ότι η ύφεση είναι η κατάλληλη εποχή για να ανακαλύψουμε ξανά τις χαρές της κηπουρικής, της μαγειρικής και του ‘Do It Yourself’, ως ευπρόσδεκτα καταφύγια σε έναν δυσλειτουργικό κόσμο συναλλαγών και χρήματος. Απ’ τη στιγμή που οι αγορές εργασίας και οι πιστωτικές αγορές γίνονται πολύ επικίνδυνες για να εξαρτάσαι από αυτές, ασφαλώς οι τεχνολογικές και αισθητικές ανέσεις του σπιτιού έρχονται στο προσκήνιο, καθώς η ψυχολογία των υπολογισμών βρίσκεται σε προσωρινό διάλειμμα. Το αντίθετο, όμως, συμβαίνει.


Από πολιτισμικής άποψης, η αγορά στέγης παρουσιάζεται σαφώς, για άλλη μια φορά, ως αγορά. Το να είσαι ιδιοκτήτης ενός σπιτιού σημαίνει να είσαι θύμα επιζήμιων μαθηματικών πιθανοτήτων, πιθανοτήτων που εξιδανικεύτηκαν μυστηριωδώς την περίοδο της ανάπτυξης. Οι ειδησεογραφικές αναφορές περιλαμβάνουν γραφήματα, εικόνες ολόκληρων δρόμων με τυποποιημένες κατοικίες, εικόνες από ανήσυχους μεσίτες ακινήτων. Ο ‘οικονομικός αλφαβητισμός’ της κοινωνίας μας αυξάνεται, ενώ ο προβληματισμός μας σχετικά με την εγκατάσταση ξύλινου ‘καταστρώματος’ στις πίσω αυλές μας βρίσκεται προσωρινά σε αναστολή. Τα σόου για τη βελτίωση του σπιτιού, που αναμφίβολα γυρίστηκαν πριν από την κατάρρευση των Lehman Brothers, είναι πλέον έξω από το πνεύμα της εποχής. Ακριβώς τη στιγμή που η χρηστική αξία του σπιτιού έρχεται στο προσκήνιο, η πολιτισμική αντίδρασή μας είναι να είμαστε σε πανικό για την ανταλλακτική του αξία.


Μια υλιστική θεώρηση αυτών των γεγονότων θα δόξαζε την κρίση, καθώς η αισθητική επίφαση φεύγει και αποκαλύπτονται οι σκληροί μηχανισμοί του χρηματοοικονομικού συστήματος που κατηύθυνε την εμμονή μας με τη στέγη. Ακριβώς όπως ο Μαρξ είδε ότι ο βιομηχανικός καπιταλισμός δημιουργεί τυχαία τις θεσμικές και χωροταξικές συνθήκες για τη συνειδητοποίηση του προλεταριάτου, η κρίση της στέγης μπορεί να είχε ως αποτέλεσμα, όχι εσκεμμένα, να αφυπνίσει τις μεσαίες τάξεις σε σχέση με το πόσο οικονομικά όμοιες και τρωτές είναι. Στο Millenium People, ο JG Ballard φαντάζεται αυτή την αστική συνείδηση να παίρνει τη μορφή ευγενικής εξέγερσης.


Έτσι όμως αγνοούμε το φαινόμενο του σπιτιού ως συστατικό στοιχείο του πρόσφατου καπιταλισμού. Είναι ένα καίριο περιουσιακό στοιχείο, και το θεωρούμε ως τέτοιο όταν συρρικνώνεται. Είναι, επίσης, ένα μέρος για φαί, γέλιο, εφευρετικότητα και ομορφιά, που η κουλτούρα μας το θεωρεί ως τέτοιο όταν διογκώνεται από μια λανθάνουσα οικονομική δυναμική. Πρέπει τώρα να ελπίζουμε ότι θα έχουμε μια δεκαετία, κατά την οποία δεν θα εκτοξευθούν οι τιμές των σπιτιών, για να αποφύγουμε αυτό τον δυσάρεστο γρίφο. Πρέπει να αποκατασταθούν οι εγγενείς αξίες της αρχιτεκτονικής, του φαγητού, της οικογένειας και του σπιτιού, ώστε το πολιτισμικό στάτους τους να αποσυνδεθεί από την εκτόξευση της ανταλλακτικής αξίας. Η ύφεση δίνει μια θαυμάσια ευκαιρία για να τα ερευνήσουμε και να τα δούμε όλα αυτά απ’ την αρχή.



Ιστοσελίδα / William Davies

Ο William Davies είναι κοινωνιολόγος και πολιτικός αναλυτής.


Αφιέρωμα: read also, αναπαραστάσεις της κρίσης
Ετικέτες: , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε