ετικέτες

blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Alberto Masala – Ο μετανθρωπισμός και η βιολογική ανθρώπινη φύση

cyborg creation

Ιστορικά, υπάρχει σκεπτικισμός στο μετανθρωπιστικό κίνημα σχετικά με την έννοια της βιολογικής ανθρώπινης φύσης. Μολονότι η ιδέα ότι τα ανθρώπινα όντα μοιράζονται σημαντικές μη βιολογικά καθορισμένες ιδιότητες όπως η νοημοσύνη ή η ευαισθησία συμβαδίζει με το σχέδιο να τροποποιηθεί το βιολογικό υπόστρωμα αυτών των χαρακτηριστικών (και να δημιουργηθούν νέα είδη από όντα που θα τα επιδεικνύουν καλύτερα), η αναφορά στην κοινή βιολογική κληρονομιά μας θεωρείται ως ρητορική στρατηγική, την οποία χρησιμοποίησαν οι αντίπαλοι ( Unesco 1997, Fukuyama 2003).


Αυτή η στάση πρέπει να εγκαταλειφθεί. Μια ισχυρή έννοια της βιολογικής ανθρώπινης φύσης είναι καταδικαστέα, αλλά μια ασθενέστερη και πιο ρεαλιστική αντίληψη της βιολογικής κληρονομιάς μας δεν πρέπει να θεωρηθεί μόνο ως κατάλληλη αλλά καίρια σε ό, τι αφορά στο σχέδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης. Η βιολογική μας σύνθεση αποτελεί ανεκτίμητη πηγή έμπνευσης για μελλοντικούς δρόμους εξέλιξης και ταυτόχρονα επιβεβαιώνει την υπεροχή ορισμένων σεναρίων για την ανάπτυξη έναντι άλλων.


Ας αρχίσουμε με την παραδοσιακά ισχυρή έννοια της βιολογικής ανθρώπινης φύσης. Ορίζεται από δυο κεντρικές ιδέες : 1. Μοιραζόμαστε όλοι μια σειρά από βιολογικά χαρακτηριστικά. 2. Αυτά τα βιολογικά χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά πολύτιμα, σημαντικά και απαραβίαστα: δεν πρέπει να αλλάξουν. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι υπάρχουν πολύ λίγα βιολογικά χαρακτηριστικά που είναι, ταυτόχρονα, οικουμενικά και εξαιρετικά πολύτιμα. Αυτό είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η σύγχρονη επιστήμη έχει αποδείξει ότι: α. υπάρχει πολύ λιγότερη οικουμενικότητα στη βιολογική μας σύνθεση απ’ ό, τι νομίζαμε, β) για κάθε συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, ο βιολογικός σχεδιασμός μας είναι πολύ λιγότερο τέλειος και πολύ πιο βελτιώσιμος απ’ όσο περιμέναμε, γ) τα ελάχιστα χαρακτηριστικά που είναι πράγματι οικουμενικά και τα ελάχιστα που είναι πράγματι τέλεια δεν είναι συνήθως τα ίδια!


α) Σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, αυτοί που μεταλάσσονται σήμερα θα είναι οι άνθρωποι του αύριο: σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη στιγμή, υπάρχει πάντα μια μειοψηφία μεταλασσόμενων όσον αφορά μια ευρεία γκάμα βιολογικών χαρακτηριστικών. Μερικές φορές η εξέλιξη σχεδιάζει χαρακτηριστικά που δεν ‘προορίζονται’ καν να γίνουν οικουμενικά: είναι το φαινόμενο της επιλογής που εξαρτάται απ’ τη συχνότητα. Για παράδειγμα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενισχύουν την καταλληλότητα μόνο αν κατανεμηθούν με συγκεκριμένη συχνότητα στον πληθυσμό. Η οικουμενική δειλία θα ήταν καταστροφή και δεν θα αποτελούσε ποτέ επιλογή. Όταν όμως κοινωνικά εξωστρεφείς άντρες διακινδυνεύουν πολλά στην κοινωνική αρένα, οι ντροπαλοί άντρες κερδίζουν τελικά τα κορίτσια. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο με τη σωστή ισορροπία ντροπαλών και εξωστρεφών ατόμων.


β) Σε ό, τι αφορά τον τέλειο, απαραβίαστο και άπιαστο σχεδιασμό του ανθρώπινου οργανισμού, είναι πλέον σαφές ότι η εξέλιξη δεν είναι καλός σύμβουλος : τείνει να χρησιμοποιεί ξανά το ίδιο υλικό, τις ίδιες λύσεις και βρίσκει γρήγορους, ‘αρκετά καλούς’ συμβιβασμούς αντί να μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα.


γ) Τέλος, υπάρχουν εξαιρετικά πολύτιμα χαρακτηριστικά που δεν είναι οικουμενικά (όπως μια ισχυρή εγγενής προδιάθεση για υγιή πνευματική λειτουργία και ευτυχία) και οικουμενικά χαρακτηριστικά που δεν είναι τόσο σημαντικά (όπως ότι κανείς δεν έχει φυσικά πράσινα μαλλιά, αλλά οι βαθύτατες αξίες μας δεν θα απειλούνταν με τη δημιουργία αυτού του φαινοτύπου) ή που δεν είναι άπιαστα, τουλάχιστον καταρχήν (όπως, γιατί πρέπει να αφήνουμε αναλλοίωτο τον αριθμό χρωμοσωμάτων μας, εάν η προσθήκη τεχνητών χρωμοσωμάτων αποδεικνυόταν δυνατή και χρήσιμη; (Stock 2002).


Πώς θα έμοιαζε μια ασθενέστερη έννοια της ανθρώπινης φύσης; Αποδυναμώνοντας τους δυο όρους, έχουμε: 1.Ορισμένα βιολογικά χαρακτηριστικά είναι πάρα πολύ διαδεδομένα και κοινά (ακόμη κι αν δεν είναι οικουμενικά).2. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι απαραβίαστα, αλλά παρόλα αυτά είναι σημαντικά και ζωτικά για μια σωστή αντίληψη σε σχέση με το τι είδους πλάσματα είμαστε (Machery 2008).


Αυτό δεν είναι απλώς ένα διανοητικό πείραμα: η επιστημονική αντίληψή μας για την ανθρώπινη βιολογία και ψυχολογία ταιριάζει ακριβώς με αυτή την περιγραφή. Μολονότι κάθε εξελιγμένος βιολογικός ή ψυχολογικός μηχανισμός δεν είναι ακριβώς οικουμενικός, οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι πάρα πολύ διαδεδομένοι και το αποτέλεσμα είναι ότι δυο άτομα, που έχουν επιλεγεί τυχαία, έχουν κοινό το μεγαλύτερο μέρος του βιολογικού σχεδιασμού τους. Είναι αυτή η πιο συντηρητική μορφή κοινής βιολογικής κληρονομιάς σημαντική; Εκ πρώτης όψεως, μοιάζει αμφίβολο.


Εάν ονομάσουμε νατουραλισμό τη γενική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία η αντίληψη της βιολογικής μας σύνθεσης ενημερώνει για τον τρόπο που επιλέγουμε να ζήσουμε τη ζωή μας (ως άτομα και ως κοινωνία), θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο νατουραλισμός είναι, ιστορικά, φιλόδοξος και ντετερμινιστικός. Ο Auguste Comte πίστευε ότι η φυσιολογική, βιολογική και κοινωνιολογική γνώση του 19ου αιώνα αρκούσε για το σχεδιασμό της τέλειας κοινωνίας, όπου η ευτυχία θα ήταν μέγιστη για όλους. Έναν αιώνα αργότερα, η κοινωνιο-βιολογία και άλλες τολμηρές εκδοχές της εξελικτικής ψυχολογίας υποστήριξαν ότι κάτω από το επιφανειακό επίπεδο της πολιτισμικής διαφοράς, ο λειτουργικός σχεδιασμός μας είναι ίδιος. Σύμφωνα με αυτές τις διαβόητες μορφές νατουραλισμού, μια καλή αντίληψη για τη βιολογική φύση μας είναι ό, τι χρειαζόμαστε για να σχεδιάσουμε τον παράδεισό μας στη γη, με τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να σχεδιάσουμε έναν τέλειο ‘δαιδαλώδη παράδεισο’ για ποντίκια, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσιολογία και την ψυχολογία τους.


Οι ιστορικά διάσημες και πολυσυζητημένες μορφές νατουραλισμού είναι ντετερμινιστικές, κι έχουμε μάθει να συνδέουμε τις δυο έννοιες. Αλλά ο νατουραλισμός δεν χρειάζεται να είναι ντετερμινιστικός. Στην ουσία του, ο νατουραλισμός είναι μια ιδέα σύμφωνα με την οποία, διαμορφώνοντας τις ζωές μας ως άτομα και ως κοινωνία, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τα μαθήματα που προέρχονται από μια βαθιά κατανόηση ή από τη βιολογική κληρονομιά και σύνθεσή μας. Το θέμα είναι ότι η βιολογία ενημερώνει και περιορίζει την ορθολογική επιλογή μας για μια καλή ζωή και δεν την καθορίζει αυτόματα.


Εξαιτίας της σχέσης μεταξύ νατουραλισμού και ντετερμινισμού, σκεφτόμαστε συνήθως ότι ο νατουραλισμός μπορεί να είναι είτε ντετερμινιστικός (και συνδεδεμένος με μια ισχυρή έννοια της ανθρώπινης φύσης) ή εντελώς άχρηστος. Εάν αυτό αληθεύει, μια πιο αδύναμη έννοια της ανθρώπινης φύσης μπορεί να έχει μόνο ελαχιστοποιημένα αποτελέσματα στην ορθολογική επιλογή μας για μια καλή ζωή. Όποιο κι αν είναι το βιολογικό σημείο εκκίνησης, οι τρόποι που μπορούμε να αλλάξουμε μέσα από την πολιτισμική επιρροή, την προσαρμογή στο περιβάλλον και την ατομική μάθηση μοιάζουν να επισκιάζουν εντελώς τους βιολογικούς περιορισμούς.


Αυτή είναι, όμως, μια στραβή λογική. Μερικές κοινοτυπίες υπό την έννοια του βασικού σχεδιασμού μπορούν να έχουν τεράστιες συνέπειες. Δεν είμαστε ούτε πανομοιότυπα ρομπότ (που θα ήταν όλα απολύτως ευτυχή στον ίδιο κατασκευασμένο παράδεισο) ούτε πύραυλοι που μπορούν να επιλέξουν να ακολουθήσουν αυθαίρετα διαφορετικά μονοπάτια. Αυτός είναι ένας εσφαλμένος διαχωρισμός. Ακόμη και λίγες, αλλά πολύ βασικές κοινοτυπίες από την άποψη του πλάνου σχεδιασμού, μπορούν να επιδράσουν με ενδιαφέροντες τρόπους τις μελλοντικές τροχιές μας. Είναι μια γενική αρχή για την ανακατασκευή πολύπλοκων συστημάτων ή οργανισμών. Ας πάρουμε τη φυλογένεση των ειδών: μολονότι υπάρχει μια τεράστια ποσότητα ειδών στα έντομα, τα έντομα γενικά δεν θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερα, λόγω της βασικής μορφολογικής δομής τους. Κάτω από μια εντυπωσιακή ποσότητα ποικιλίας, οι θεμελιώδεις σχεδιαστικοί περιορισμοί εξακολουθούν να εκδηλώνουν την επιρροή τους. Ή ας πάρουμε όλους τους ιούς και τους περιορισμούς που εξελισσόμενα λειτουργικά συστήματα όπως τα Microsoft Windows κληρονομούν από προηγούμενες σχεδιαστικές επιλογές. Το ενδιαφέρον σημείο είναι, όπως τα παραδείγματα δείχνουν, ότι η διατήρηση του βασικού πλάνου είναι συμβατή με μια μαζική ποσότητα ποικιλίας.


Η ανθρώπινη ανάπτυξη είναι μια μορφή ανακατασκευής ενός υπάρχοντος συστήματος. Εξ ορισμού, η ανακατασκευή διατηρεί ορισμένους βασικούς περιορισμούς του αρχικού πλάνου σχεδιασμού, γιατί διαφορετικά δεν θα επρόκειτο για ανακατασκευή αλλά για εξ ολοκλήρου εφεύρεση ενός νέου συστήματος απ’ την αρχή. Η εφεύρεση νέων ειδών από όντα δεν είναι μια ενδιαφέρουσα επιλογή για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Για να είναι μια αλλαγή ορθολογική, το τελικό σημείο πρέπει να είναι αναγνωρίσιμο ως μια ανώτερη εκδοχή του σημείου εκκίνησης ή τουλάχιστον ως ένα νέο σύστημα που καθιστά εμφανή και αναπτύσσει τη δυναμική του παλιού συστήματος. Αυτό αναγνωρίζεται ακόμη κι από την πιο σκληροπυρηνική επιστημονική φαντασία: στο μυθιστόρημα Accelerado ο Charles Stross κάνει τη διάκριση ανάμεσα στα πολύ ανεπτυγμένα ανθρώπινα όντα και στα πλάσματα που δεν αναγνωρίζεται ότι έχουν πλέον ανθρώπινη συνείδηση (Stross 2005). Στο μυθιστόρημά του, το να αναγνωρίζεται ότι κάποιος έχει μια εμπειρία ανθρώπινου τύπου είναι συμβατό με το να ζει παράλληλες ζωές στη φαντασία κάποιου ή να αφομοιώνει σε μια στιγμή μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών. Αυτό δείχνει ότι ο σεβασμός του βασικού πλάνου σχεδιασμού μας αφήνει σημαντικά περιθώρια αλλαγής.


Σημαίνει αυτό ότι δεν πρέπει ποτέ να αλλάξουμε τις βασικές σχεδιαστικές στρατηγικές που είναι αυτονόητες στη βιολογική κληρονομιά μας; Όχι. Αλλά σημαίνει ότι δεν είναι φρόνιμο να τις αλλάξουμε όλες την ίδια στιγμή, ή τουλάχιστον χωρίς μια πολύ καλή δικαιολογία. Για να το δούμε πιο θετικά, μια καλή αντίληψη του βασικού βιολογικού σχεδιασμού μας μπορεί να εμπνεύσει συγκεκριμένα προγράμματα ανάπτυξης.


Για παράδειγμα, από τον σχεδιασμό μας έχουμε ορισμένες συναισθηματικές ανάγκες και η συναισθηματική οικονομία μας ακολουθεί μια βασική λογική. Σε οποιονδήποτε πολιτισμό, ένα άτομο χρειάζεται μια ορισμένη ποσότητα θετικών συναισθημάτων για να επιβιώσει, διαφορετικά αυτός ή αυτή αρχίζουν να πέφτουν σε κατάθλιψη και να σκέφτονται την αυτοκτονία. Έχει αποδειχτεί ότι τα θετικά συναισθήματα αποτελούν κυριολεκτικά ένα ψυχολογικό καύσιμο που οι νοητικοί μηχανισμοί μας χρειάζονται για να λειτουργούν σωστά. Ακόμη κι ο μελαγχολικός ή χαμένος ποιητής χρειάζεται κάποιες πηγές ικανοποίησης για να παραμένει στη ζωή (Fredriskson Barbara 2009). Όταν σκεφτόμαστε πώς να αναπτύσσουμε τα ανθρώπινα όντα, είναι φρόνιμο να σεβόμαστε αυτό τον βασικό περιορισμό της συναισθηματικής οικονομίας μας, προκειμένου να δημιουργήσουμε οργανισμούς με αναγνωρίσιμη συναισθηματική ζωή ‘ανθρώπινου τύπου’.


Ο μετανθρωπισμός υπεράσπισε πάντα την αξία της ελευθερίας στην ατομική και συλλογική αυτό-εξέλιξη. Ακόμη όμως κι οι πιο πιστοί υπέρμαχοι της ελευθερίας την σκέφτηκαν ως το καλύτερο κριτήριο και δρόμο για μια καλή ζωή: μια επιλογή μπορεί να είναι ανόητη ακόμη κι αν είναι ελεύθερη. Η άσκηση της ελευθερίας πρέπει να είναι ορθολογική. Μια βαθιά κατανόηση της κοινής βιολογικής κληρονομιάς μας θα παίξει κομβικό ρόλο στις ορθολογικές επιλογές μας για αυτό-ανάπτυξη.

Αναφορές

- Fredrickson Barbara, L. (2009). Positivity. New York, Random House.

- Fukuyama, F. (2003). Our posthuman future: Consequences of the biotechnological revolution, Picador USA.

- Machery, E. (2008). “A Plea for Human Nature.” Philosophical Psychology 21: 321-330.

- Marcus, G. (2008). Kluge: The Haphazard Construction of the Human Mind, Houghton Mifflin Co.

- Stock, G. (2002). Redesigning humans: our inevitable genetic future, Houghton Mifflin Boston, New York.

- Stross, C. (2005). Accelerando, Orbit.

- Unesco (1997). Universal Declaration on the Human Genome and Human Rights.



Ιστοσελίδα / Alberto Masala

Ο Alberto Masala είναι υποψήφιος διδάκτωρας στο τμήμα φιλοσοφίας του πανεπιστημίου “Sorbonne Paris IV”


Αφιέρωμα: read also, μετανθρωπισμός
Ετικέτες: , , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε