ετικέτες


blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Βασίλης Κωστάκης – Ευρωπαϊκή Ένωση, παραγωγή πολιτικής και συλλογική νοημοσύνη


Βασίλης Κωστάκης

Το παρόν άρθρο αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος είναι μια συλλογή αφηρημένων, σκόρπιων σκέψεων για τη διαδικασία παραγωγής «πολιτικής», ενώ το δεύτερο προτείνει πως η συλλογική νοημοσύνη θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για ενίσχυση της συμμετοχικότητας των πολιτών στη λήψη αποφάσεων παρουσιάζοντας τη πλατφόρμα collaboratorium των Iandoli, Klein και Zollo. Το τελευταίο μέρος περιλαμβάνει τα συμπεράσματα αυτού του άρθρου.



Μέρος πρώτο: Ευρωπαική Ένωση (Ε.Ε.) και παραγωγή «πολιτικής»


Το φτωχό μου υπόβαθρο στη πολιτική επιστήμη και ο λίγος ελέυθερος χρόνος για σοβαρή ενασχόληση και βελτίωση με αναγκάζουν να προσεγγίζω και να παρατηρώ τα διάφορα θέματα πολιτικής από την οικονομική σκοπιά, την οποία κατέχω καλύτερα. Μ’ ένα παρόμοιο -ή μάλλον λίγο πιο παράδοξο- τρόπο θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες ανιχνευτικές απαντήσεις σε μερικά από τα ερωτήματα αυτού του αφιερώματος.


Ας αρχίσουμε λοιπόν με την υπόθεση ότι στην εποχή της πληροφορίας και των δικτύων η ΕΕ είναι μια μεγάλη εταιρία που παράγει «πολιτική», δηλαδή λαμβάνει αποφάσεις και μέτρα. Είναι γνωστό πως σήμερα το νέο παράδειγμα οργάνωσης κινείται πέρα από τις ιεραρχικές δομές και προς τα δίκτυα: όπως παρατηρεί και ο Castells τα δίκτυα αποτελούν τη νέα μορφολογία των κοινωνιών δίνοντας νέες μορφές στη παραγωγή, στην εξουσία, στην «εμπειρία» (experience) και στο πολιτισμό. Για να συμπληρώσουν οι Arguilla και Ronfeldt (1996) ότι η επανάσταση στο τομέα της πληροφορίας και των αντίστοιχων τεχνολογιών διαβρώνει τις ιεραρχίες προς μια εποχή δικτύων. Παράλληλα το ίδιο συμβαίνει και στα μοντέλα οργάνωσης των επιχειρήσεων όπως εύστοχα δείχνει ο Δαφέρμος. Έτσι λοιπόν και η εξεταζόμενη εταιρία, η ΕΕ δηλαδή, οφείλει να κινηθεί προς ένα δικτυακό μοντέλο οργάνωσης. Αυτό είναι το πρώτο συμπέρασμά μας στο οποίο θα επανέλθουμε σε λίγο.


Ας περάσουμε τώρα στα μέλη της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι πολίτες δίνουν ύπαρξη και νόημα στην έννοια της ΕΕ προσφέροντας την εργασία τους στη παραγωγή αποφάσεων και αποτελούν το εργατικό δυναμικό της (θεωρητικά τουλάχιστον). Βέβαια η ιδιομορφία έγκειται στο γεγονός ότι κάθε Ευρωπαίος «εργάτης» κατέχει αδιευκρίνιστο ποσοστό μετοχών της εταιρίας, ενώ παράλληλα παίζει και το ρόλο του πελάτη. Επίσης τα διάφορα Ευρωπαϊκά όργανα μαζί με τις κυβερνήσεις συγκροτούν το διευθυντικό συμβούλιο. Το ερώτημα είναι με ποιο τρόπο θα πετύχουμε βελτίωση στη ποιότητα των «προϊόντων» και των «υπηρεσιών». Το παράδειγμα της Toyοta φανερώνει την επιτυχία (μεταξύ άλλων αύξηση ποιότητας, ευελιξία, ικανοποίηση εργαζομένων) από την ευρεία συμμετοχικότητα των εργαζομένων στη παραγωγή. Επομένως ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να κινηθούμε προς την ενίσχυση της συμμετοχικότητας των εργαζομένων. Με άλλα λόγια, περισσότερο ριζοσπαστικά, τα μέσα παραγωγής να δωθούν στους ανθρώπους που παράγουν.


Εδώ όμως υπάρχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στην αναλογία μας. Οι Ευρωπαίοι «εργάτες» είναι αυτοί που παράγουν «πολιτική»; Αν παράγουν, πόσο παράγουν; Η ΕΕ φαίνεται να είναι εξαίρεση στον κανόνα: οι διευθυντές παραγούν παραπάνω από τους εργάτες. Το παράλογο δεν μπορεί να αντέξει υπό την ίδια μορφή στην εποχή των δικτύων και της πληροφορίας. Δύο από τα σημαντικότερα μέσα παραγωγής, η πληροφορία (γνώση, δεδομένα, πολιτισμός) και οι ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών), είναι διαθέσιμα σε ολοένα και περισσότερους Ευρωπαίους «εργάτες» οδηγώντας σε σταδιακή -διαφαινόμενη- κατάρρευση τις παραδοσιακές ιεραρχίες. Είναι λοιπόν σαφές ότι η εποχή μας δίνει νέες δυνατότητες συμμετοχής σε ομάδες και πολίτες που ήταν παλιότερα αποκλεισμένες από τις πολιτικές διεργασίες.


Αν λοιπόν η ΕΕ είναι αποφασισμένη να επιβιώσει προσφέροντας καλύτερα «προϊόντα» και «υπηρεσίες» στους πελάτες/εργάτες πρέπει να οργανωθεί σε δίκτυα, χτίζοντας διαύλους επικοινωνίας χρησιμοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες. Οφείλει, βασιζόμενη στην αξία του ολοπτισμού, δηλαδή τη δυνατότητα του κάθε μέλους ανά πάσα στιγμή να βλέπει το όλον, να δημιουργεί, να συντηρεί, να ενισχύει και να ανανεώνει τα μέσα, τις «διεργασίες» (processes) και όχι το «περιεχόμενο». Κατά τη γνώμη μου το βασικότερο βήμα είναι ο κοινός Ευρωπαικός προσανατολισμός προς μια παιδεία «διεργασιών» (ιδεολογίας «μεθόδου») δηλαδή κριτικού τρόπου προσέγγισης, αντί παιδείας «περιεχομένου», «καθηκόντων» και «ορισμών». Βέβαια όταν μιλάς στους ανθρώπους για αλλαγή παιδείας, είναι συνηθισμένο να εισπράττεις αποδοκιμαστικά βλέμματα, καθώς τα αποτελέσματα γίνονται ορατά σε βάθος χρόνου. Τι συγκεκριμένες αλλαγές, λοιπόν, μπορούν να γίνουν στη παραγωγή «πολιτικής»;


Ας αφήσουμε για λίγο την αναλογία ΕΕ-εταιρίας και ας εξετάσουμε πως αλλάζουν οι κοινωνικές δομές. Σύμφωνα με τη Μαρξιστική προσέγγιση (Engels, 1894; Harnecker, 1974; Marx, 1889) η οικονομία (η δομή) παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού/νομοθετικού και ιδεολογικού επιπέδου της κοινωνίας (υπερδομή). Με λίγα λόγια αν στη διαδικάσια της παραγωγής κυριαρχούν οι αξίες της συνεργασίας, της επικοινωνίας, της συμμετοχής και της αυτοδιαχείρισης (αντί της ατομικότητας, του ανταγωνισμού, της ιεραρχίας και της αλλοτρίωσης) τότε είναι πιθανό οι έννοιες αυτές να οδηγήσουν σε παρόμοιες νέες πολιτικές διεργασίες. Η κοινωνική συνείδηση καθορίζεται από την οικονομία, τον «κατευθυντήριο μίτο» της ιστορίας (Harnecker, 1974). Δεν μπορεί συνεπώς η ΕΕ να φιλοδοξεί να υιοθετήσει πιο δημοκρατικά μοντέλα διακυβέρνησης όταν η παραγωγή στην οικονομία δεν στηρίζεται σε συγγενή μοντέλα.


Μέρος δεύτερο: Συλλογική νοημοσύνη και Ε.Ε.


Ο ερχομός του κοινωνικού Web δημιουργεί ευκαιρίες για αλληλεπιδράσεις μεγάλης κλίμακας ανάμεσα στους ανθρώπους μέσω των νέων τεχνολογικών εργαλείων: ιστολόγια, φόρουμ, wiki, email, podcast κτλ. Χρησιμοποιώντας λοιπόν αυτά τα φτηνά εργαλεία συλλογικής νοημοσύνης μπορούμε να δημιουργήσουμε εγχειρήματα μεγάλης κλίμακας για τη λήψη αποφάσεων και τη λύση προβλημάτων. Πριν προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις, είναι καλό να ορίσουμε τι εννοούμε με τον όρο συλλογική νοημοσύνη. Κατ’αρχήν νοημοσύνη είναι:



-η ικανότητα να καταλαβαίνεις ή να μαθαίνεις
-να αντιμετωπίζεις νέες καταστάσεις
-να χρησιμοποιείς τρόπους συλλογισμού
-η ικανότητα να χρησιμοποιείς τη γνώση για να προσαρμόζεσαι σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον


Έτσι λοιπόν με λίγα λόγια η συλλογική νοημοσύνη αναφέρεται σε:



-ομάδες που κάνουν πράγματα μαζί τα οποία φαίνονται έξυπνα
-ομάδες που καταπιάνονται με νέες καταστάσεις
-ομάδες που χρησιμοποιούν γνώση για να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον που αλλάζει


Πώς θα μπορούσε η ΕΕ να χρησιμοποιήσει την έννοια της συλλογικής νοημοσύνης και τις νέες τεχνολογίες δημιουργώντας ευκαιρίες για συμμετοχή στη παραγωγή «πολιτικής» και τη συλλογική λήψη αποφάσεων σε καίρια ζητήματα; Η πλατφόρμα του collaboratorium που αναπτύσσεται από τους Iandoli, Klein και Zollo μπορεί να προσφέρει ενδιαφέρουσες αφορμές για σκέψεις και πειραματισμούς. Στην εργασία τους οι ερευνητές προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα μοντέλο, μία πλατφόρμα που θα επιτρέπει το συλλογικό στοχασμό, τη διατύπωση προτάσεων και τη λήψη συλλογικών αποφάσεων για περίπλοκα ζητήματα που μας αποσχολούν, όπως παραδείγματος χάριν η κλιματική αλλαγή. Οι παραπάνω επιστήμονες βασίζουν το collaboratorium στην ανάπτυξη επιχειρημάτων και προσπαθούν να εντοπίσουν τον τρόπο λειτουργίας των διαδικτυακών κοινοτήτων (online virtual communities) χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα μοντέλα απεικόνισης της διεργασίας (process) στη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον μέσω της επιχειρηματολόγησης στόχος τους είναι η αποφυγή των προβλημάτων της Wikipedia (τον αποκαλούμενο πόλεμο των αλλεπάλληλων επεξεργασιών). Η διαφορά ανάμεσα στο collaboratorium και στα άλλα εργαλεία ευρείας χρήσης όπως τα φόρουμ, τα ιστολόγια και τα wiki, είναι ότι το πρώτο υποστηρίζει την οργανώση της γνώσης κυρίως μέσω της λογικής (του συλλογισμού) χρησιμοποιώντας χάρτες επιχειρημάτων και εργαλεία αξιολόγησης. Οι χάρτες επιχειρημάτων σκιαγραφούν τις διατυπωμένες ιδέες και προτάσεις με τρόπο τέτοιο ώστε οι επισκέπτες να μπορούν εύκολα να παρακολουθούν και να συμμετάσχουν στις διεργασίες. Εμπειρικά δεδομένα αποδεικνύουν μέχρι στιγμής ότι το collaboratorium μπορεί και δουλεύει εύρυθμα και αποτελεσματικά περιλαμβάνοντας συμμετέχοντες οι οποίοι βρίσκονται διασκορπισμένοι σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές.


Μέρος τρίτο: Συμπεράσματα



Είναι λοιπόν φανερό ότι τα μέσα για την ενίσχυση της συμμετοχικότητας των Ευρωπαίων πολιτών υπάρχουν και μάλιστα σε χαμηλά κόστη. Αν υπάρχει η βούληση από την ΕΕ για μια πιο συμμετοχική δημοκρατία, τότε οφείλει να παρέχει στους πολίτες τα μέσα παραγωγής «πολιτικής», δηλαδή τη γνώση (γνώση σχετικά με τη χρήση των τεχνολογιών), τη πρόσβαση στη πληροφορία, τη παιδεία (κριτική προσέγγιση) και τον εμπλουτισμό της οικονομικής της ατζέντας με εγχειρήματα που βασίζονται στις αξίες της συνεργασίας και της συμμετοχής. Σύμφωνα με το Μαρξ ο τρόπος παραγωγής καθορίζει όλα τ’ άλλα. Ανεξαρτήτως αν υπάρχει ή όχι η βούληση από τις ελίτ της ΕΕ για αλλαγές, οφείλουμε πρώτα εμείς να στηρίζουμε προσπάθειες παραγωγής με «ανοικτό κώδικα» κάνοντας ένα βήμα πιο κοντά στην Ουτοπία του ανοικτού σχεδιασμού των πολιτισμών.



Αναφορές (όσες δεν υπάρχουν με διαδικτυακούς συνδέσμους):


- Arquilla, J., and Ronfeldt, D., (1996), The Advent of Netwar, United States, Dept. of Defense and National Defense Research Institute, RAND.

- Engels, F., (1894), Lettre a B. Borgius du 25 Janvier: Marx – Engels, Oeuvres Choisies, volume 3.

- Harnecker, M., (1974), Les Concepts Élémentaires du Materialisme Historique, Siglo Veintiuno Editores SA.

- Marx, K., (1889), Das Kapital, translated in Greek by Mavrommatis P., 1978, Σύγχρονη Εποχή.



Αφιέρωμα: read also, Ευρώπη
Ετικέτες: , , , ,

|
1 σχόλιο »

1 σχόλιο

  1. Ο/Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παραγωγή πολιτικής και συλλογική νοημοσύνη - Blog :
    April 29th, 2009 at 14:28

    […] Από Re-public […]


σχολίασε