ετικέτες


blogging claudia aradau creative commons facebook geert lovink michel bauwens olpc p2p trafficking Venanzio Arquilla web2.0 wikileaks wikipedia Γαλλία ΕΕ ΕΚΦ ΗΠΑ Λατινική Αμερική Μεγάλη Βρετανία ΟΗΕ ΠΚΦ Τουρκία ακτιβισμός ανθρωπισμός ανθρωπολογία ανθρώπινα δικαιώματα ανοικτές υποδομές ανοικτή πρόσβαση αραβικές εξεγέρσεις αριστερά αρχιτεκτονική ασφάλεια βασίλης κωστάκης βιοτεχνολογία δημιουργικότητα δημοκρατία δημόσια αγαθά δημόσιοι χώροι διανεμημένη-ενέργεια διαφάνεια εθνικισμός εκπαίδευση ελεύθερα δεδομένα ελεύθερο λογισμικό ελλάδα ενέργεια επισφάλεια εργασία ηθική θεωρία δικτύων θρησκεία θυματοποίηση ιταλία καθημερινή ζωή καινοτομία καπιταλισμός κλιματική αλλαγή κοινά αγαθά κοινωνία πολιτών κοινωνική δικαιοσύνη κοσμοπολιτισμός κρίση αντιπροσώπευσης λαϊκισμός λογισμικό λογοδοσία μετανάστες μετανθρωπισμός μη-γραμμικότητα μη πολίτες μουσική νέα μέσα νέλλη καμπούρη νεοφιλελευθερισμός ντιζάιν οικολογία οικονομικές στατιστικές οικονομική κρίση παγκοσμιότητα πειρατεία πνευματικά δικαιώματα πολιτισμικές διαφορές πρόνοια πόλεις σεξουαλική εργασία σοσιαλδημοκρατία σοσιαλισμός συλλογική νοημοσύνη συμμετοχική δημοκρατία συμμετοχική κουλτούρα συνεργατική γνώση σύνορα τέχνη ταχύτητα υπηκοότητα φιλελευθερισμός φύλο χαρτογράφηση χρέος χώρος ψηφιακά δικαιώματα

Re-public στο

Robert Hassan – Κανένα μέλλον: Η δημοκρατία την εποχή της νεοφιλελεύθερης ταχύτητας


Σήμερα, η επικεντρωμένη στο τώρα εκτελεστική εξουσία παρακάμπτει τον κόσμο και τα κοινοβούλια και λειτουργεί στην υπηρεσία οικονομικών προσταγών επικεντρωμένων στο τώρα. Η δημοκρατία τελικά θα πεθάνει, υποστηρίζει ο Robert Hassan, αν συνεχίσουμε να δεχόμαστε αψήφιστα ότι η η εξάρτησή μας από αφηρημένους μηχανισμούς της αγοράς θα φροντίσει το μέλλον μας.



Το θέμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη υπέβοσκε στη συνείδηση της κοινής γνώμης για περισσότερο από μια δεκαετία. Σε αυτή την περίοδο, η δημόσια συζήτηση για την εγκυρότητα της επιστήμης εξελίχθηκε αναπόφευκτα σε μια συναίνεση γύρω από το γεγονός ότι συμβαίνει τώρα και ότι γι’ αυτό φταίει κυρίως η βιομηχανοποίηση. Ωστόσο, την ημέρα του Halloween το 2006, ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ παρουσίασε ένα τρομακτικό σενάριο για το μέλλον σε έναν κόσμο που έχει μάθει να μη σκέπτεται πιο μακριά από τους επόμενους έξι μήνες. Παρουσίασε συνοπτικά την έκθεση Στερν για την υπερθέρμανση του πλανήτη ανακηρύσσοντάς την επισήμως ως την ‘πιο σημαντική έκθεση για το μέλλον που κοινοποιήθηκε στην εποχή μας από μια κυβέρνηση.’


Το περιεχόμενο και το νόημα αυτής της έκθεσης των 700 σελίδων επισκιάστηκαν από τη σπουδαιότητα και τη διασημότητα, όπως θα έλεγαν ορισμένοι, του αγγελιαφόρου της. Ζούμε σε έναν κόσμο βουτηγμένο στα μέσα επικοινωνίας και προσανατολισμένο στη φήμη. Ο συγγραφέας της έκθεσης, σερ Νίκολας Στερν, δεν είναι γνωστό όνομα, γι’ αυτό την παρουσίασε ο Μπλερ, εξασφαλίζοντας έτσι ότι θα υπήρχε πλήρης κάλυψη από τα μέσα επικοινωνίας. Εκείνη την ημέρα του Οκτωβρίου, άλλωστε, οι συχνότητες και το Ίντερνετ πρόβαλαν συνεχώς το ενδεχόμενο ενός περιβαλλοντολογικού Αρμαγεδδών σε περίπτωση που οι συστάσεις της έκθεσης δεν λαμβάνονταν υπόψη. Υποκριτές πολιτικάντηδες όλων των λογιών, απ’ όλα τα μείζονα οικονομικά συστήματα, υποστήριξαν την ανάγκη για δράση και εξυμνούσαν τον συγγραφέα –έναν οικονομολόγο που σύστησε μια σειρά λύσεων προσανατολισμένων στην αγορά- για τη διορατικότητά του και τις νηφάλιες (βλέπε μη ιδεολογικές) εκτιμήσεις του για αυτά που όλοι πρέπει να κάνουμε.


Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, η συλλογική αγωνία μας έμοιαζε να έχει εξαφανιστεί. Άλλα θέματα είχαν προωθηθεί στο προσκήνιο, στο τοπικό και παγκόσμιο τοπίο των μέσων επικοινωνίας. Το χασάπικο σε μέγεθος χώρας που είναι το Ιράκ διεκδίκησε ξανά την κυριαρχία του στο μιντιακό βλέμμα μας, συναρπάζοντάς μας όπως ένα μοιραίο τροχαίο σε πολύ αργή κίνηση, όπου καμιά λεπτομέρεια δεν είναι υπερβολικά αποτρόπαιη για τους μπλόγκερς ή κανένα σενάριο υπερβολικά παράξενο για το MSM.


Στην Αυστραλία, το ενδιαφέρον των μέσων επικοινωνίας συνδεόταν ακόμη με τον στιγμιαίο και καταλαγιασμένο φόβο τους για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλά μέρη στην Ευρώπη, η πυρηνική επιλογή συζητείται για μια ακόμη φορά ανοιχτά, όπως και η φημολογούμενη λύση του ‘καθαρού άνθρακα’ για τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Ένα πρωτοσέλιδο δημοσίευμα στην εφημερίδα Australian της 4ης Νοεμβρίου παρουσίαζε μια κυβερνητική έκθεση που έδινε πράσινο φως για περισσότερη έρευνα γύρω από την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας. Η λογική της κυβέρνησης, πίσω από την ετοιμότητά της να ενθαρρύνει την κατασκευή εργοστασίων πυρηνικής ενέργειας, συνοψίστηκε ωμά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Τζον Χάουαρντ, ο οποίος εξέφρασε την άποψη: ‘Θα ήμασταν ανόητοι…με τα μεγάλα αποθέματα ουρανίου που διαθέτουμε αν λέγαμε πως δεν θα εξετάσουμε την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας’ (Australian, 2006). Σε ολόκληρο το άρθρο, δεν υπήρχε καμία αναφορά στη λέξη ‘πλουτώνιο’- με τους ειδικούς συνειρμούς του σε σχέση με την ιστορία και τον πολιτισμό και σε σχέση με αυτά που γνωρίζουμε για τις επιδράσεις του στο μέλλον μας.


Η απομάκρυνση από το μέλλον


Είναι σαφές ότι την εποχή της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, το μέλλον μας εμπεριέχεται σε όρους οικονομίας. Ακόμη περισσότερο, η επιστήμη της οικονομίας κατευθύνεται έτσι ώστε να μας εμψυχώνει ή τουλάχιστον να μας οδηγεί στη σκέψη ότι το μέλλον και τα περιβαλλοντολογικά προβλήματά του μπορούν να λυθούν με νεοφιλελεύθερους οικονομικούς τρόπους, όπως η εκμετάλλευση του άνθρακα, οι πυρηνικοί αντιδραστήρες ή ο ‘καθαρός άνθρακας’. Η αγορά θα μας φροντίσει. Μην ανησυχείτε. Κι έτσι δεν ανησυχούμε. Ή τουλάχιστον προσπαθούμε. Εξωραΐζουμε τις ανησυχίες μας για το πώς θα είναι και με τι θα μοιάζει ένα ριζικά αλλαγμένο περιβαλλοντολογικό μέλλον και ασχολούμαστε με αυτό που η νεοφιλελεύθερη οικονομική πραγματικότητα μάς υποχρεώνει να ασχοληθούμε- τη βραχυπρόθεσμη προοπτική. Και από αυτόν τον κοντινό ορίζοντα απομακρυνόμαστε από το μέλλον και την ευθύνη μας απέναντί του. Ωστόσο, αυτό που μας διαφεύγει σ’ αυτόν τον περιορισμένο χώρο είναι ότι η προσέγγισή μας στο μέλλον δεν μπορεί να γίνει ορθολογική ή συγκροτημένη μέσω της οικονομίας. Μόνο μέσω της πολιτικής και της ηθικής κάτι τέτοιο είναι δυνατό.


Πού τοποθετούμε, λοιπόν, σε αυτό το πλαίσιο, την πολιτική, την πολιτική της φιλελεύθερης δημοκρατίας; Μπορεί να φαίνεται αυτονόητο, για πολλούς, όμως, δεν είναι: εάν θέλουμε να σκεφτούμε με μεγαλύτερη προσοχή το μέλλον, πρέπει να λάβουμε υπόψη το χρόνο και πώς λειτουργούν οι φιλελεύθεροι, δημοκρατικοί θεσμοί μας μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο. Ο Jean Chesneaux έθεσε πλήρως το πρόβλημα όταν έγραψε ότι:


Η ταχύτητα έχει γίνει μια από τις υπέρτατες αξίες και απαιτήσεις στις σύγχρονες κοινωνίες μας. Ωστόσο, η δημοκρατία χρειάζεται χρόνο, ως μείζων προϋπόθεση για τον πολιτικό δημόσιο διάλογο και τη λήψη αποφάσεων-δεν μπορεί να παραδοθεί τυφλά στην ταχύτητα. Ούτε μπορεί η ταχύτητα να διευκολύνει τον διάλογο ανάμεσα στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, που είναι βασικός για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας.


Οι ‘υπέρτατες αξίες’, στις οποίες αναφέρεται ο Chesneaux, είναι αυτές του νεοφιλελευθερισμού, οι λεγόμενες ‘ελεύθερες αγορές’ και η συνεχής προώθηση της λατρείας των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας, έτσι ώστε να μεταμορφωθεί ο κόσμος μας σε μια δήθεν υπερ-αποτελεσματική χώρα των θαυμάτων για τον καταναλωτή. Η ταχύτητα είναι η ουσία του κέρδους στον καπιταλισμό και, από τη δεκαετία του 1970, η παγκόσμια οικονομία, ο πολιτισμός και η κοινωνία έχουν επιδοθεί σ’ έναν αγώνα ταχύτητας χωρίς τέλος που δεν θέτει περιορισμούς σχετικά με το πόσο γρήγορα η αγορά και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας μπορούν και μας οδηγούν.


Η φιλελεύθερη δημοκρατία και η κρίση τιου χρόνου


Η δημοκρατία, πράγματι, απαιτεί χρόνο. Ιδεωδώς, απαιτεί τον αναγκαίο χρόνο για να κατανοηθούν πλήρως τα ζητήματα και τα προβλήματα και οι πιθανές συνέπειές τους. Η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει τους δικούς της χρονικούς ρυθμούς και κύκλους που διαμορφώθηκαν και καθοδηγήθηκαν από τον 18ο αιώνα με το ημερολόγιο και το ρολόι. Στα γερμανικά υπάρχει ο όρος eigenzeit που μεταφράζεται, χοντρικά, ως ‘ο χρόνος για το καθετί’. Αυτό τουλάχιστον το γνωρίζουμε διαισθητικά. Οι διαφορετικά ενσωματωμένοι χρόνοι στη φύση, τον πολιτισμό και τα σώματά μας δημιουργούν έναν εξαιρετικά πολύπλοκο χρονικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένων αυτών που η θεωρητικός Barbara Adam αποκαλεί ‘χρονοτοπία’, που αποκτούν συγκρότηση και μορφή μέσα απ’ το περιεχόμενο. Επιπλέον αυτά τα χρονικά περιεχόμενα ή χρονοτοπία μπορούν να γίνουν περισσότερο ή λιγότερο βιώσιμα μέσα από τις επαναλαμβανόμενες διαδικασίες της κοινωνικοποίησης, της θεσμοθέτησης και της συνήθειας. Τα τελευταία διακόσια χρόνια η φιλελεύθερη δημοκρατία ανέπτυξε το δικό της χρονοτοπίο και πέτυχε να γίνει περισσότερο ή λιγότερο ικανή να αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο, σε σχέση με το πώς προσεγγίζουμε το μέλλον μέσα από τα προσανατολισμένα προς την πρόοδο νεωτεριστικά δόγματα.


Σήμερα, η φιλελεύθερη δημοκρατία παραπαίει στο διάβα της νεοφιλελεύθερης ταχύτητας.


Σήμερα, η επικεντρωμένη στο τώρα εκτελεστική εξουσία παρακάμπτει τον κόσμο και τα κοινοβούλια και λειτουργεί στην υπηρεσία οικονομικών προσταγών επικεντρωμένων στο τώρα. Η ανθρώπινη καταστροφή που είναι το Ιράκ αποτελεί το πιο πρόσφατο παράδειγμα των γρήγορων λύσεων μιας εκτελεστικής εξουσίας που δεν σκέφτεται σχεδόν καθόλου ‘τι θα συμβεί μετά’. Καθώς η κοινωνική επιτάχυνση αυξάνεται, είμαστε ανίκανοι να σκεφτούμε εναλλακτικούς τρόπους να είμαστε και να βλέπουμε, γι’ αυτό και επιστρέφουμε σε συνηθισμένες μορφές σκέψης, με μια αντανακλαστική κίνηση να φτάσουμε σε αυτό που ήδη έχουμε : ο ‘καθαρός άνθρακας’ ή η πυρηνική ενέργεια ή οι μηχανισμοί της αγοράς μετατρέπονται ξαφνικά σε ‘λύσεις’, και προβλήματα που απαιτούν χρόνο, όπως είναι τα ραδιενεργά απόβλητα, παραμερίζονται. Με αυτή την έννοια, η ‘κοινωνία του ρίσκου’ του Ulrich Beck είναι αναπόφευκτη συνέπεια όταν δεν βλέπεις το μέλλον και καταργείς τον δημοκρατικό έλεγχο στο χρόνο.


Στη μεταμοντέρνα εποχή μας αντιμετωπίζουμε κρίση χρόνου. Η ιδέα της προόδου μας φαίνεται τώρα ως λείψανο ενός πολύ μακρινού παρελθόντος. Κι όταν μπορούμε για λίγο να σηκώσουμε το κεφάλι μας από τις προτεραιότητες του τώρα, το μέλλον προβάλλει σκοτεινό και απειλητικό στον ορίζοντα. Οι χρονικές βεβαιότητες και οι ρυθμοί του ρολογιού που μετέθεσαν τις προ-μοντέρνες προσωρινότητες μετατίθενται με τη σειρά τους από μεταμοντέρνες ροές εικονικού χώρου και ‘δικτυακού χρόνου’. Και στη μεταμοντέρνα εποχή μας αντιμετωπίζουμε κρίση πολιτικής. Οι επιταχυνόμενες στο χώρο και το χρόνο δικτυακές ροές ξεπερνούν τα τοπικά-εθνικά πλαίσια που στήριζαν τις φιλελεύθερες δημοκρατικές διαδικασίες και τις εγγενείς δυνατότητές τους για την οικοδόμηση ενός συνεκτικού μέλλοντος. Ο κυρίαρχος και γρήγορος παλμός της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης λειτουργεί, αντίθετα, ως περιστρεφόμενος στρόβιλος αμεσότητας.


Είναι απίστευτο, όπως μας υπενθυμίζει ο Hans Jonas, το γεγονός ότι σε περισσότερα από δυο χιλιάδες χρόνια στη διάρκεια των οποίων οι φιλόσοφοι οικοδόμησαν ηθικούς κόσμους, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ‘ ηθική του μέλλοντος’, ως οδηγός για το πώς να σκεφτόμαστε και να είμαστε υπεύθυνοι έναντι αυτών που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί. Ο Jonas υποστηρίζει ότι την εποχή της ‘σύγχρονης τεχνολογίας’ μια τέτοια ηθική στάση γίνεται όλο και πιο επιτακτική.


Ο Jerome Binde, Διευθυντής Ανάλυσης και Πρόβλεψης στην UNESCO, που μελέτησε το θέμα, γράφει σχετικά:

Η σχέση μας με το χρόνο έχει τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικολογικές συνέπειες. Σε όλο τον κόσμο, οι πολίτες του σήμερα διεκδικούν δικαιώματα σε βάρος των πολιτών του αύριο, απειλώντας την ευημερία τους και μερικές φορές τη ζωή τους, και αρχίζουμε μόλις να συνειδητοποιούμε ότι θέτουμε σε κίνδυνο για τις επόμενες γενιές την άσκηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Χωρίς την κατάλληλη προσοχή, οι μελλοντικές γενιές κινδυνεύουν να γίνουν αιχμάλωτες αλλαγών τις οποίες δεν θα μπορούν να διαχειριστούν….


Είμαστε ήδη αιχμάλωτοι της ιδεολογίας της αγοράς και των συνεπειών της ότι οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας είναι απλώς μια λύση σε αναζήτηση προβλήματος. Για να αναπτύξουμε μια ηθική ανθρώπινης συμπεριφοράς, προσανατολισμένη στο χρόνο, και επικεντρωμένη ειδικότερα στη μακροπρόθεσμη διάσταση, πρέπει να βάλουμε τους θεμέλιους λίθους για ένα νέο είδος πολιτικής. Η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι νεκρή, είναι όμως αποδυναμωμένη και αιμορραγεί. Ατροφεί ακόμη περισσότερο όταν πολιτικές διασημότητες και παγκόσμια μέσα επικοινωνίας ενεργούν σαν να μην υπάρχει ιστορικό πολιτικής βούλησης, σαν ο πολιτικός δυναμισμός να μην είναι δυνατός σήμερα, σαν να μην υπάρχει πίστη στην ικανότητά μας να ενεργήσουμε ως σύνολο και να οραματιστούμε ένα πιο ανοιχτό και συνεκτικό μέλλον. Η δημοκρατία τελικά θα πεθάνει αν συνεχίσουμε να δεχόμαστε αψήφιστα ότι η τροφοδοτούμενη από τον καταναλωτισμό απληστία και βραχυπρόθεσμη θεώρηση και η εξάρτησή μας από αφηρημένους μηχανισμούς της αγοράς θα φροντίσουν το μέλλον μας. Μονάχα όταν αρχίσουμε να μιλάμε για την υπερθέρμανση του πλανήτη (και τον κόσμο μας ευρύτερα) με όρους χρονικών, ηθικών και πολιτικών προκλήσεων, θα έχουμε (όλοι μας) μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε το μέλλον με κάποια εμπιστοσύνη.


Διαβάστε ακόμα


Χρονοτοπίες της δικτυακής κοινωνίας (στα Αγγλικά)


Το μέλλον μεταμορφωμένο (στα Αγγλικά)



Αφιέρωμα: πρόσφατα άρθρα, χρόνος/πολιτική
Ετικέτες: , , ,

|
0 σχόλια »

σχολίασε